Όλοι μας κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής μας θα έρθουμε αντιμέτωποι με την απώλεια ενός σημαντικού και αγαπημένου ανθρώπου. Μία τέτοια απώλεια συνοδεύεται από δύσκολα και οδυνηρά συναισθήματα όπως αρχικό σοκ (ειδικά όταν η απώλεια είναι ξαφνική και αναπάντεχη ), ενοχή, θυμό, θλίψη, συναισθήματα τα οποία αποτελούν ωστόσο αναπόσπαστο μέρος αυτού που ονομάζουμε διαδικασία πένθους.
Eίναι λοιπόν σημαντικό αρχικά να αναγνωρίσουμε να κατανοήσουμε και εν τέλει να αποδεχτούμε ότι τα συναισθήματα αυτά ακόμα και αν καμιά φορά φαίνονται ακραία είναι φυσιολογικά και το άτομο που υποφέρει χρειάζεται χρόνο προκειμένου να φτάσει στην τελική φάση που είναι η αποδοχή και να προχωρήσει.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι απώλειες που μπορούν να μας οδηγήσουν στην κατάσταση του πένθους είναι πέρα από την οριστική απώλεια του θανάτου, ο χωρισμός από μιά σχέση, η απώλεια σημαντικής εργασίας κ.λ.π.
Υπάρχουν ωστόσο κάποιοι “μύθοι” αναφορικά με το πένθος που είναι αναγκαίο να καταρριφθούν. Οι μύθοι αυτοί είναι οι εξής:
– “O πόνος θα ξεπεραστεί γρηγορότερα αν τον αγνοήσουμε”.
Στην πραγματικότητα ισχύει ακριβώς το αντίθετο… Μόνο όταν επιτρέψουμε στο εαυτό μας να βιώσει την οδύνη θα μπορέσουμε να το ξεπεράσουμε.
– “Πρέπει να είμαστε “δυνατοί” και να μην δείξουμε τα συναισθήματά μας”.
Το κλάμα, η θλίψη, η αίσθηση μοναξιάς είναι φυσιολογικές αντιδράσεις.
– “Αν δεν κλάψουμε, σημαίνει ότι δεν πενθούμε”.
Ο κάθε άνθρωπος εκδηλώνει με το δικό του τρόπο την θλίψη και πολλοί άνθρωποι παρ’ όλο που βιώνουν βαθιά το αίσθημα της θλίψης δεν μπορούν να κλάψουν.
Σύμφωνα με τους ειδικούς το πένθος χωρίζεται σε 5 στάδια :
- το στάδιο της άρνησης κατά την οποία κυριαρχεί συναισθηματικό μούδιασμα και άρνηση να αποδεχτούμε την νέα πραγματικότητα
- του θυμού όπου το άτομο διερωτάται “γιατί σε μένα” μπορεί να “επιτίθεται” σε προσφιλή άτομα ή ακόμα και στο Θεό και να νιώθει εγκαταλελειμμένο.
- της διαπραγμάτευσης όπου υποχωρεί ο θυμός και το άτομο αναρωτιέται αν θα μπορούσε να είχε γίνει κάτι διαφορετικά
- της κατάθλιψης με κυρίαρχο στοιχείο την βαθιά θλίψη που φέρνει η συνειδητοποίηση της απώλειας και τέλος της
- αποδοχής. Σε αυτό το στάδιο ο θυμός, η οργή και η θλίψη έχουν δώσει τη θέση τους στην τρυφερότητα και στις αναμνήσεις το βλέμμα όμως του ατόμου είναι κατά κύριο λόγο στραμμένο στο μέλλον καθώς έχει ξαναβρεί το νήμα της ζωής και μπορεί να προχωρήσει.
Πέραν όμως αυτών των γενικών θεωρήσεων και των σταδίων είναι απαραίτητο να έχουμε στο νού μας ότι κάθε άτομο έχει ένα δικό του τρόπο να πενθεί. Δεν περνούν όλοι οι άνθρωποι τα στάδια του πένθους με την ίδια σειρά και ο χρόνος που απαιτείται για να φτάσει κάποιος στο στάδιο της αποδοχής ποικίλλει από άτομο σε άτομο και από περίπτωση σε περίπτωση.
Εάν όμως το πένθος είναι μιά φυσιολογική ανθρώπινη διαδικασία σε ποιές περιπτώσεις χρειάζεται να αναρωτηθούμε αν βρισκόμαστε σε χρόνιο ή επιπλεγμένο πένθος; Πότε χρειάζεται να αναζητήσει κάποιος βοήθεια και στήριξη απο ειδικό για να επεξεργαστεί το πένθος και να προχωρήσει;
Οι πιθανότητες να αναπτυχθεί επιπλεγμένο ή και χρόνιο πένθος είναι πολύ περισσότερες στις περιπτώσεις όπου η απώλεια είναι πολύ σημαντική για το άτομο όπως στις περιπτώσεις ορφάνιας ή απώλειας παιδιού αλλά και όταν ό θάνατος επήλθε με βίαιο τρόπο.
Αίσθημα ακραίας απελπισίας με ιδέες αυτοκτονίας, εμφάνιση αγχώδους διαταραχής ή χρονίζουσας κατάθλιψης, μεγάλου βαθμού ενοχές είναι συμπτώματα τα οποία αποτελούν στοιχεία επιπλεγμένου πένθους .
Σε αυτές τις περιπτώσεις ο ειδικός θα υποστηρίξει το άτομο που πενθεί να διανύσει όλες τις οδυνηρές φάσεις της απώλειας και θα το βοηθήσει να επεξεργαστεί τα βιώματα του θυμού, της ενοχής , της απελπισίας και της σύγχυσης που έχει δημιουργήσει η απώλεια. Τελικός στόχος είναι να καταφέρει το άτομο να κοιτάξει πίσω σε αυτό που χάθηκε χωρίς τα συναισθήματα απελπισίας αλλά και χωρίς αποφυγή αλλά και να μπορέσει να προχωρήσει προς τα εμπρός με νέα νοήματα και στόχους.